| حکمرانی بر فضای سایبر: برقراری تعادل میان وظیفه دولت در حفظ نظم و حق آزادی بیان از منظر حقوق عمومی |
| کد مقاله : 1081-CYSP2025 (R1) |
| نویسندگان |
|
شاهین سپهری * دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشکده حقوق دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| حکمرانی در عصر سایبر و دنیای تحول یافته و دیجیتال، دولت‌ها را با تعارضی بنیادین مواجه ساخته است: لزوم حفظ نظم و امنیت در مقابل تعهد به صیانت از آزادی بیان شهروندان. این پژوهش، با رویکردی بین‌رشته‌ای و با استفاده از روش تحلیل تطبیقی داده‌محور، به بررسی تعادل میان این دو مطالبه می‌پردازد. نوآوری اصلی مقاله، ارائه مدل حکمرانی چندذینفعی تعدیل‌یافته بومی ایران است که علاوه بر پایبندی به اصول بنیادین حقوق عمومی (قانونی بودن، ضرورت، تناسب، شفافیت)، اصل نوینی تحت عنوان «پاسخگویی دیجیتال» را نیز وارد چارچوب می‌سازد. این اصل، ناظر بر الزام دولت و پلتفرم‌ها به توضیح‌پذیری و حسابرسی الگوریتمی در تصمیمات محتوایی است. پژوهش حاضر، افزون بر تحلیل نظری، با بهره‌گیری از داده‌های جهانی (مانند شاخص آزادی اینترنت) و نیز مطالعه موردی «فیلترینگ تلگرام در ایران» و «قانون خدمات دیجیتال اتحادیه اروپا (DSA)» نشان می‌دهد که فقدان شفافیت و نهاد ناظر مستقل، مهم‌ترین چالش حکمرانی سایبری در ایران به شمار می‌رود. یافته‌ها همچنین آشکار می‌سازند که گذار از حکمرانی دستوری به حکمرانی مبتنی بر مسئولیت میانجیگری پاسخگو، پیش‌شرط تحقق مشروعیت حقوقی و مقبولیت اجتماعی است. در بخش آینده‌پژوهی، مقاله پیش‌بینی می‌کند که در دهه آینده، ظهور هوش مصنوعی نظارتی، متاورس و وب۳، ساختارهای حکمرانی را دگرگون خواهد کرد و تنها الگوهای مشارکتی و شفاف قادر خواهند بود از حاشیه‌نشینی حقوق عمومی جلوگیری کنند. در نهایت، مدل پیشنهادی مقاله، چشم‌اندازی نوین برای حکمرانی منصفانه در فضای سایبر ایران و الگویی قابل اقتباس در سطح بین‌المللی ارائه می‌دهد. |
| کلیدواژه ها |
| حقوق عمومی، حکمرانی سایبری، آزادی بیان، مدیریت محتوا، مشروعیت، پاسخگویی دیجیتال، آینده‌پژوهی. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |